Dava Kapanmadı

Berlinli Yahudi-Türk biyografilerinin izinde

Türkçe /Deutsch / English 

»Türk Yahudilerini konu alan ›Case Not Closed‹ adlı bir proje olduğunu duyduğumda kendi kendime dedim ki: Bir dakika, bu bir yazım hatası mı?« Mahmoud – Berlin proje katılımcısı

Yaklaşık yüz yıl önce Berlin'de Türk vatandaşlığına sahip insanlar yaşıyordu. Bu insanların büyük bir kısmı Yahudi idi. Birçoğu halı veya tütün işinde çalışıyordu. 1915'ten itibaren bünyesinde bir okul da açan İsrail-Sefarad Derneği, Berlin’deki Yahudi cemaatinin kaynaşması için önemli bir buluşma yeri idi. Bu Türk vatandaşı Yahudiler Nasyonal Sosyalizm döneminde baskı ve işkence gördüler ve Brandenburg'daki Ravensbrück ve Thüringen'deki Buchenwald gibi toplama kamplarına sürüldüler. Bu insanların çoğu öldürüldü, sadece birkaçı kamplardan serbest bırakıldı. Bazıları Türkiye’de geldiyse de kalmalarına izin verilmedi ve böylece daha sonra farklı ülkelerde yaşadılar.

»Case Not Closed« projesi kapsamında Thüringen, Berlin ve İstanbul'dan gençler 2021-22 yılında, Yahudi ve aynı zamanda Türk vatandaşlığına sahip olup 1943 yılına kadar Berlin'de yaşamış olan ailelerin hayat hikayelerini araştırdılar. Türk vatandaşı Yahudilerin hayat hikayelerinin araştırılması ile bu proje, bu hikayelerin görünür kılınmasına, öldürülenlerin ve işkenceye ve baskıya maruz bırakılanların anılarının yaşatılmasına ve geçmişte ve günümüzde ırkçılık ve antisemitizmle mücadele edilmesine katkıda bulunmayı amaçlıyor. Araştırmalar sonucunda Dingenthal, Jacobsohn, Singer ve Vitalis ailelerinin video portreleri oluşturuldu. Türkiye'de ise gençler İstanbul'daki antisemitizm ve anma kültürü üzerine bir kısa film hazırladılar.

Gençlerin proje videoları

2023’ten itibaren atölyeler

2023 sonbaharından itibaren Thüringen ve Berlin'de gençlere yönelik atölye çalışmaları düzenlenerek bu hayat hikayelerinin daha iyi tanınması ve araştırmalarda elde edilen bulguların başkalarının da erişimine açılması sağlanacaktır. Projenin başlangıcından bu yana projenin bir parçası olan gençler ve genç yetişkinler, peer guides yani akran rehber olarak atölye çalışmalarına eşlik edecek ve diğer gençlere araştırma sonuçları ve araştırma sürecinde yaşadıkları hakkında bilgiler verecekler.

Takip eden proje Almanya Türk Toplumu ile işbirliği içinde yürütülmekte ve Federal Siyasi Eğitim Merkezi tarafından finanse edilmektedir.

SEHAK'tan proje videosu

Bu belgeselde, İstanbul'dan katılımcılar tarihsel ve güncel antisemitizmi ve Türkiye'deki Yahudilere yönelik farklı yaklaşımları tartışıyorlar.

»Case Not Closed« projesinde katılımcılar, soykırım sırasında Berlin’de yaşayan olan Türk vatandaşı 25 Yahudinin hikayesinin izini sürdüler. Gençler, bir kısmı Buchenwald ve Ravensbrück toplama kamplarında öldürülen Türk Yahudilerinin anısının yaşatılmasına katkıda bulunmak için yaklaşık bir yıl boyunca araştırmalarda bulundular. Türk Yahudilerinin bir kısmı Almanya'dan Türkiye'ye kaçmayı başardı. İstanbul'a gelmeyi başardılar ama Türkiye kalmalarına izin vermedi. Farklı ülkelere göç edebilmek için izin almayı başarana kadar İstanbul’da tutuklu kaldılar.

Türkiye’deki gazete arşivlerinde bu kişiler hakkında maalesef hiçbir bilgiye ulaşılamıyor. Bu nedenle, hikayelerin başka bir yolla araştırılıp anlatılmasına karar verildi. Böylece gençleri yaşadıkları çevrede mevcut olan tarihsel gerçeklikler üzerine eleştirel bir şekilde düşünmeye teşvik eden yenilikçi bir eğitici film tekniği olan Hafıza Yürüyüşü yöntemi seçildi. Bu Hafıza Yürüyüşünde katılımcılar, tarihsel gerçeklikler üzerine röportajlar yapmak ve bu gerçekliklerin ve verilerin günümüz toplumunda kendileri ve toplulukları için farklı anlamlarını keşfetmek üzere eğitim aldılar. Türk Yahudileri ve antisemitizm hakkında bu filmi oluşturmak için birlikte çalıştılar ve bu konudaki tartışmaları ve anlaşmazlıkları araştırdılar.

Bu film için gençler, üç gün boyunca İstanbul sokaklarında röportajlar ve çekimler yaptılar. Sokakta rastgele yaptıkları görüşmelerin yanı sıra uzmanlardan, tarihçilerden ve tarihi tanıklardan da bilgi edinme fırsatı edindiler. Bütün bu veriler ve bilgiler ışığında cevap aradıkları soru ise şuydu: Türkiye’de Yahudilere yönelik ideoloji ve tutum geçmişte nasıldı ve günümüzde nasıl?

Read more below

Geriye bir bakış: 2021-22 proje akışı

Anne Frank Merkezi, »Case Not Closed/Dava Kapanmadı. Berlinli Yahudi-Türk biyografilerinin izinde« projesini Almanya Türk Toplumu ve İstanbul'daki SEHAK ile işbirliği içinde yürüttü.

İki ülkeden katılımcılar online platformlar aracılığıyla ve aynı zamanda Berlin ve İstanbul’da bir araya gelerek fikir ve bilgi alışverişinde bulundular. Seminerlerde katılımcılar, hikayelerini araştırdıkları ailelerin yaşamış oldukları yerleri ve sürgün edildikleri Ravensbrück ve Buchenwald toplama kamplarını ziyaret ettiler. Bununla birlikte, Nasyonal Sosyalizm hakkında bilgi edindiler ve öldürülen ve işkenceye maruz kalan Yahudileri anmaya yönelik Türkiye’de ve Almanya’da var olan yöntemlerle ilgili araştırmalarda bulundular. Katılımcılar, hayatta kalanların hikayelerini ve geçtikleri yolları kavramaya ve bu yolların izini sürmeye çalışıp, günümüz toplumlarında hala mevcut olan ırkçılık ve antisemitizm ile ilgili sorgulamalarda ve fikir alışverişinde bulundular. Gençlere, proje süresince özel bir eğitim serisine katılmış olan eğitmenler eşlik etti.

size öneride bulunmaktan mutluluk duyacaktır

Christine Wehner
Bereichsleiterin Entwicklung – Neue Lernformate
Tel.: 030 288 86 56-37
E-Mail: wehner[at]annefrank.de

Gefördert durch
  • Logo Deutsch-türkische Jugendbrücke
In Kooperation mit